Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleneşeli bir düzen değildir. Ahbaplık, maşer zarfında insanoğluın gerçekten nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak muhtevain vardır. Türe kıymeti dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene eklemek, maşerî hayatın gerçekleşmesini kurmak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin muhalifsına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, kategorik dosdoğru kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle maşer zarfında insanoğluın şekil ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her devir mümkündür. “İşte ahbaplık, benibeşer davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir tertibat, bir bütündür.” İnsan-benibeşer, benibeşer-tabiat ilişkilerinin insanlığın şerik çıkarı ve huzuru muhtevain evrensel ilkelerle güvence altına alınmasıdır. Ahbaplık, insanlık seviyesi muhtevain göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biröte düşünce ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, maşer sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak tamlayan mütalaalerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun şerik iyiliğini kurmak için konulan ve umum gücüyle desteklenen kaide, adalet ve kanunların bütünüdür. Daha münteşir bir teşhismıyla ahbaplık, adalete yönelmiş maşerî yaşamma düzenidir. Ahbaplık Kelime Medlulı Ahbaplık kelimesi Arabi “adalet” kökünden gelir ve adalet kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “adalet” kelimesinin çoğulu “ah’kak”tır. Türk Dil Kurumu’na gereğince ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” fehvaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk fehvaında da kullanılır. Uran Medlulı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği muhtevain hala doyurucu bir teşhism dokumalamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok onaylama edilen teşhismı ise: “Muayyen bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) demetlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi zarfında taban olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri husus yer kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile devlet yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna tahsisat Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun serlıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet tarafından güvenceye alınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Ahbaplık kuralları benibeşer davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun haysiyet kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla misil nitelikteki tekmil durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık yerında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek muhtevain kullanılır. Ahbaplık düzenini katkısızlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları çelmek muhtevain kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapis ve mangır cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kazanç kapatma; vergi hukukunda vergi ve kaçakçılık cezaları kabilinden ayrı ayrı ahbaplık dallarında ayrı ayrı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilişkin çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; zihini bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut politik mütalaaleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş maşerî bir yaşamma düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşerî hayatı düzenleyip insanoğluın barış ve emniyet zarfında bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Sosyal İhtiyaçların Muhaliflanması) Hukukun tatbikî amacını, maşerî gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile maşer zarfında canlı insanoğluın, birbirleri ile ihdas etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun dokumasından kaynaklanan ihtiyaçlarını muhaliflamaya çalışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile doğum, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni hayatın taban gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun natürel dokumasına ve bundan gelecek mevrut ihtiyaçlarına şık geçmek zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de bağlıdır; iktisadi gereksemelara uymalı ve onları muhaliflamalıdır. 3. Türe Ahbaplık bu fonksiyonu ile muayyen bir tertip altına aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir muadele düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak gerçeklik kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En gücük teşhismıyla hak, “bir muadele düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) geçmek üzere iki ayrı ayrı anlamda kullanılır. Türe aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet fehvaında ferdî bir özelliği deyimler. Nüfus her devir haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni icra etmek yolunda daimî ve değmeselemez bir çaba gösterir. İşte bu şekil ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile ilişkin oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak mazmunı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği ilgi biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık yerında hukuki haysiyet olarak sav konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Sosyete muhtevaindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini muhtevaaziz kurallar tekmilü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve yönetmek durumunda bulunduğuna gereğince, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak mazmunı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir haysiyet niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir maşer düzenini muhtevaerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; gerek mevcut düzeni bakmak, gerekse onu değmeseletirmeyi meşrulaştırmak muhtevain her devir adalete servurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta muhalifmıza kurulu ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması gereken ahbaplık fehvaında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut ahbaplık düzenlerinin namına şık olup olmadığı açısından bir haysiyet ve değerlendirme ölçüsü olabilir. Yeniden bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve negatif muhaliflıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon istikrar zarfında olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Normal olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşamma uyacak, hem de bu maşerî hayatın barış zarfında sürebilmesi muhtevain bir düzen görünümünü katkısızlamaya çalışacaktır.
